Renty dożywotnie: zmiany będą dobre dla seniorów?
Starzenie się polskiego społeczeństwa to bezsporny fakt. Ostatnie dane dotyczące liczby urodzeń nie napawają optymizmem. Nawet jeśli uznamy, że pewna część młodych ukraińskich rodzin na stałe osiądzie w Polsce. Obawy wzbudza nie tylko spodziewane obciążenie systemu emerytalnego i opieki zdrowotnej coraz większą liczbą seniorów. Nie można również zapominać, że stopa zastąpienia emerytur będzie spadała. Szacunki Komisji Europejskiej wskazują, że w 2040 r. przeciętna nowa polska emerytura wyniesie już tylko 30% ostatniej pensji brutto pracownika. Obecnie analogiczny wynik przekracza jeszcze 50%. Renty dożywotnie były postrzegane jako pewne rozwiązanie problemu niskich emerytur. Niedawno dowiedzieliśmy się jednak, że rząd zamierza zupełnie usunąć z rynku takie świadczenia wypłacane w zamian za własność nieruchomości. Warto dowiedzieć się, jakie są argumenty ustawodawcy przemawiające za tą decyzją. Problem polega na tym, że renty dożywotnie nie zostaną zastąpione przez odwrócone kredyty hipoteczne.
Nasz artykuł w dużym skrócie:
- W 2014 r. istniały plany wprowadzenia przepisów regulujących renty dożywotnie. Takich regulacji jednak nie wprowadzono. Teraz rząd chce zupełnie usunąć renty dożywotnie z rynku.
- Ustawodawca argumentuje, że instytucja prawna dożywocia nie powinna być wykorzystywana w celach komercyjnych. Dożywocie ma być możliwe tylko w obrębie rodziny. Zmiany prawne dotyczące umowy dożywocia powinny zostać zaakceptowane przez rząd jeszcze w bieżącym roku.
- Nie można oczekiwać, że odwrócone kredyty hipoteczne zastąpią renty dożywotnie. Na razie żaden z krajowych banków nie zgłasza bowiem zainteresowania oferowaniem takich produktów finansowych dla seniorów.
Poniżej prezentujemy więcej informacji związanych z tematem, który może zainteresować nie tylko starszych czytelników oraz ich rodziny.
Renty dożywotnie miały zostać uregulowane kilka lat temu …
Niektóre osoby zainteresowane rynkiem nieruchomości mogą jeszcze pamiętać, że renty dożywotnie miały zostać uregulowane ustawowo. Mowa o planach wprowadzenia odpowiednich przepisów, które przygotowywało Ministerstwo Gospodarki w 2014 r. Projekt ustawy o rencie dożywotniej wraz z dniem 1 lipca 2014 r. został przekazany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych. Wspomniany projekt zakładał między innymi wprowadzenie wieloetapowej procedury zawierania umów oraz ustanowienie wymogów kapitałowych i organizacyjnych dla funduszy hipotecznych oferujących renty dożywotnie. Takie podmioty wedle projektu będące tylko spółkami akcyjnymi z minimalnym kapitałem zakładowym wynoszącym 2 mln euro, przed oferowaniem wspomnianych rent miały uzyskiwać zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego.
Nagłe zmiany przepisów nie świadczą dobrze o jakości prawa
Opisywane wcześniej propozycje rządu niestety nie weszły w życie, co sprawiło, że rynek rent dożywotnich przez lata był nieuregulowany. Niektóre fundusze hipoteczne wręcz apelowały o wprowadzenie odpowiednich przepisów obawiając się, że nieuczciwość jednego z konkurentów zrujnuje reputację całej branży. Ustawodawca długo jednak nie reagował na propozycje wprowadzenia odpowiednich przepisów, które zobowiązywałyby fundusz hipoteczny np. do wpisywania w księdze wieczystej przejętej nieruchomości prawa dożywocia oraz służebności mieszkania na rzecz seniora. Niedawno, zupełnie nieoczekiwanie krajowe media zaczęły natomiast informować, że nowe renty dożywotnie zupełnie mają zniknąć z rynku. Wszystko za sprawą Projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Został on wpisany do wykazu prac legislacyjnych rządu pod numerem UD395.
Umowa dożywocia będzie możliwa tylko dla bliskiej rodziny
Rząd planuje przyjąć wspomnianą nowelizację kodeksu cywilnego jeszcze przed końcem 2022 roku. W projekcie oznaczonym numerem UD395 znajdują się m.in. zmiany ograniczające swobodę zawierania umowy dożywocia. Chodzi o wprowadzenie możliwości zawarcia umowy dożywocia przez stronę będącą tylko:
- małżonkiem
- wstępnym
- zstępnym
- bratem lub siostrą
- jednym z powinowatych w tej samej linii lub stopniu
- dzieckiem rodzeństwa
- ojczymem lub macochą
- przysposabiającym lub jego małżonkiem
- przysposobionym lub jego małżonkiem
- osobą pozostająca faktycznie we wspólnym pożyciu, o ile stale zamieszkiwała z dożywotnikiem w chwili zawarcia umowy o dożywocie
Ograniczenie możliwości zawierania umowy dożywocia wyeliminuje z rynku fundusze hipoteczne, bo proponowane przez nie renty dożywotnie bazują na przepisach kodeksu cywilnego dotyczących dożywocia i renty. Rząd uznał, że dożywocie nie powinno mieć komercyjnego charakteru.
Banki nie kwapią się do oferowania odwróconej „hipoteki”
Co ciekawe, pomysłodawcy zmian dotyczących umowy dożywocia w informacjach o przyczynach i potrzebie wprowadzenia nowych przepisów stwierdzają, że odwrócony kredyt hipoteczny jest obecny na rynku, choć oferuje go niewiele banków. Niestety, to informacja zupełnie nieprawdziwa, ponieważ krajowe banki w ogóle nie zainteresowały się jeszcze wprowadzeniem tzw. odwróconej „hipoteki”. Tak więc ustawa z dnia 23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym jest na razie martwa. Po jej wprowadzeniu pojawiły się informacje, że jeden z wiodących banków spółdzielczych rozważa wprowadzenie odwróconego kredytu hipotecznego do swojej oferty. Temat dość szybko jednak ucichł.
Odwrócony kredyt hipoteczny jest o wiele bezpieczniejszy dla seniorów niż renty dożywotnie (zwłaszcza zupełnie nieuregulowane). Między innymi dlatego, że własność nieruchomości zostaje przeniesiona na bank dopiero po śmierci seniora. Problem w tym, że odwróconej „hipoteki” nie ma na polskim rynku. Nic nie wskazuje również, że taki produkt hipoteczny szybko się pojawi w ofercie banków. Rodzi się więc pytanie, czy ustawodawca będzie mógł zaoferować polskim seniorom jakąś lepszą alternatywę niż renty dożywotnie, których popularność rosła przez lata.
Magdalena Markiewicz – Ekspert portalu NieruchomosciSzybko.pl i Manager w Mzuri CFI. Ukończyła studia doktoranckie na SGH w zakresie nauk ekonomicznych oraz prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ponadto jest absolwentką ekonomii na Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania oraz rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Od ponad dziesięciu lat zajmuje się doradztwem gospodarczym i prawnym. Ma też doświadczenie w pozyskiwaniu funduszy na inwestycje dla przedsiębiorstw, jednostek samorządu terytorialnego oraz instytucji naukowych. Kierowała realizacją licznych projektów dofinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Aktualnie zarządza spółkami inwestowania grupowego.
